غائله کرونا بهانه‌ای برای جهش اقتصادهای جهان

وقتی بیماری هایی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا به سراغ فرد می‌آید، تب و ناراحتی و درد و خستگی ناشی از آن باعث می شود بیمار احساس کند که جهان چقدر زجرآور و ناعادلانه است! در همین حال هر چه می تواند بدن خود را با انواع مأکولات و مشروبات دارویی تقویت می کند و ناگهان در یک صبح همه چیز ناپدید می شود و جهان زیبا می شود. اگر در حال عادی آن همه به تغذیه و تقویت جسمی توجه کنیم توجیهی ندارد اما در دوران ابتلا اینگونه نیست.

حدود یک سال می گذرد که اقتصاد جهان دچار بیماری کووید ۱۹ شده است و اقتصادهای پیشرو با ایده محوری "پول هلیکوپتری" در حال تقویت خود هستند! حجم دلار خلق شده (اسکناس و سپرده جاری) از سال ۱۹۷۴ تا مارس ۲۰۲۰ (قبل از کرونا) ۴ هزار میلیارد دلار است. این درحالی است که حجم دلار خلق شده از مارس ۲۰۲۰ تا دسامبر ۲۰۲۰، مبلغی به اندازه ۳.۵ هزار میلیارد دلار است. و این یعنی انباره دلار در عرض چند ماه به اندازه ۵۰ سال رشد کرده است!

شمار قابل توجهی از اقتصاددانان برجسته مانند ریچارد بالدوین، جردی گالی، دی مارو، جاناتان ترنر و... سیاست مداران جهان را تشویق به پول هلیکوپتری کردند. عنوان مقاله‌های آن‌ها بسیار جالب است و شامل موارد زیر است:

"پول هلیکوپتری الان وقتش است"، "شکستن تابوها؛ اقتصادسیاسی پول‌پاشی برای کرونا"، "چراغ های اقتصاد را روشن نگه دارید؛ داروی اقتصاد مبتلا به کرونا" و "تحلیل ساده پول هلیکوپتری؛ چرا همیشه جواب می دهد!"

اقتصادهای مبتلا به کرونا در حال تقویت برای کچ آپ(catch-up)  و فراتر از آن جهش در تولید و اندازۀ خود هستند! اخیرا کنگره آمریکا یک بسته یک و نیم هزار میلیارد دلاری دیگر برای تزریق به اقتصاد تصویب کرد. از این رو امریکا در مجموع ۵ تریلیون دلار در دوران ابتلای اقتصاد آمریکا به کرونا،  خلق پول کرده است و پول به اقتصاد تزریق کرده است (چقدر کلمه تزریق در اینجا مناسب است، درست مانند تزریق به بیمار).

کل تولید ناخالص داخلی آمریکا در سال ۲۰۱۹، ۲۰ تریلیون دلار است یعنی  آمریکا یک چهارم تولید ناخالص داخلی پول خلق کرده است و طبق استعاره فریدمن با هلیکوپتر بر سر اقتصاد خود ریخته است!

همان‌طور که تقویت جسمی و تغذیه فوق العاده برای مریض توجیه پذیر است، این حجم از خلق پول در شرایط بحرانی نیز موجه است، به نظر می رسد غائله کرونا بهانه مناسبی برای تیک آف اقتصاد برخی کشورها فراهم کرده است.

بنابراین باید یک پاندمی رخ دهد که بتوان این چنین تابوها را شکست.

در این خصوص نباید نگران بود، به این دلیل که وقتی از تیک‌آف اقتصادشان مطمئن شوند، غائله می‌خوابد. آسیب دیدن بخش قابل توجهی از مردم جهان هم برایشان مهم نیست!

اگر ایران می‌خواست به اندازه یک چهارم تولید ناخالص داخلی خود به اقتصاد تزریق کند چقدر می‌شد؟ GDP ایران ۴۵۰ میلیارد دلار است و یک چهارم آن برابر می‌شود با ۱۱۲ میلیارد دلار! (مجموع پولی که ایران در دوران ابتلا به اقتصاد تزریق کرده حدود سه میلیارد دلار است!). در نتیجه این مجال، فرصتی بود برای تیک‌آف کردن اقتصاد نه نحیف‌تر کردن اقتصاد مبتلا به کرونا!



چاپ پول برای خرید دارایی (پول‌پاشی)؛ سنگ بنای سیاست فدرال رزرو آمریکا

در پاسخ به بحران پاندمی کرونا فدرال رزرو آمریکا گام های بی سابقه‌ای برای برگرداندن ثبات به اقتصاد انجام داد. یکی از مهم ترین اقدامات فدرال رزرو بازگشت به سیاست تسهیل کمّی(Quantitative Easing)  بود، سیاستی چالش برانگیز که نتیجه آن اضافه کردن پول به اقتصاد است. بررسی ترازنامه فدرال رزرو نشان می‌دهد که این سیاست از ۲۰۰۸ به بعد با جدیت دنبال شده است.

هم اکنون می‌توان گفت که این سیاست به سنگ بنای اصلی بانک های مرکزی تبدیل شده است. مخالفان این سیاست، به سرعت به بیان خطرات چاپ تریلیون ها دلار جدید پرداختند! اینکه این حجم از چاپ پول منجر به تورم های سنگین خواهد شد (و البته از ۲۰۰۸ تاکنون هنوز منتظریم این تورم اتفاق بیفتد!). موافقان این سیاست اعتقاد داشتند که اولین بسته سیاستی توانست بحران ۲۰۰۸ را از بین ببرد و این غائله را به پایان برساند.