مقدمه

توجه ویژه مقام معظم رهبری مدظله‌العالی به مسئله اقتصاد در سالیان اخیر بر کسی پوشیده نیست! مسئله‌ای که به نظر می‌رسد یکی از دغدغه‌های اصلی معظم‌له باشد که در مناسبت‌ها و زمان‌های مختلف به تناسب آنرا مطرح نموده‌اند. از جمله این موارد بیانات ایشان در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی در روز نخست سال 1396 می‌باشد که فرمودند : «برادران و خواهران عزیز! مسئله اقتصاد، مسئله اولویّت‌دار کشور است؛ نه‌فقط امسال، که چند سال است این مسئله در رأس اولویّت‌های فوری کشور قرار دارد و نیاز به تحرّک اقتصادی به شکل صحیح و با برنامه‌ریزی صحیح، در این چند سال محسوس بوده است و کارهایی هم شده است ... اولویّت امروز ملّت ایران، مسئله اقتصادی است» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 1/1/1396).

نمود اصلی توجه ایشان به مسئله اقتصاد را می‌توان در نام‌گذاری‌های سال‌های مختلف مشاهده نمود که می‌توان گفت رهبر انقلاب به نحوی از این طریق مسیر هر ساله کشور را تبیین می‌نمایند و به ادبیات‌سازی و به تبع آن گفتمان‌سازی در آن زمینه می‌پردازند. ایشان در این رابطه می‌فرمایند: «این حرف زدن و این گفتن، برای این است که یک تفکّر عمومی به وجود بیاید، یک خواست عمومی به وجود بیاید و همه بخواهند که این مقاصد تحقّق پیدا بکند. این اسم سال که گذاشته می‌شود، عنوان "اقتصاد مقاومتی" که تکرار می‌شود، برای این است که این خواست عمومی، در دلها، در زبانها، در عملها خودش را نشان بدهد و همه به این سمت حرکت بکنند. وقتی یک چیزی به‌صورت یک گفتمان عمومی درآمد و خواستِ عمومی شد، طبعاً تحقّق پیدا می‌کند؛ یعنی مسئولین هم در همان جهت حرکت می‌کنند» (بیانات در دیدار کارگران، 10/2/1396).

نکته جالب توجه در این زمینه این است که طی 26 سال گذشته که ایشان اقدام به این امر نموده‌اند، در بیش از 10 سال به نحو مستقیم و در سایر موارد نیز به صورت غیرمستقیم و در بیاناتشان در توضیح نامگذاری سال‌های مختلف که معمولا در سخنرانی نوروزی ایشان در حرم مطهر رضوی صورت می‌‌گیرد، مسئله اقتصاد را مورد تاکید خود قرار داده‌اند و اهداف، وظایف و مسئولیت‌هایی را برای مسئولان و حتی مردم تبیین نموده‌اند. از جمله در بیانات نوروزی خود در حرم رضوی فرمودند: «بنده شعارهای اقتصادی را در این دو سه سال اخیر برجسته کرده‌ام، برای اینکه احساس کردم دشمن از این ناحیه می‌خواهد ضربه بزند به این مجموعه عظیم ملّی. وقتی ما مشکل اقتصادی داشته باشیم، بخش‌های مختلف نخواهند توانست کارهای درست خودشان را انجام بدهند، ... لذاست که بنده روی این تکیه می‌‌کنم، روی معیشت مردم تکیه می‌‌کنم، ... اینها باید دنبال بشود، اینها باید با جدّیّت دنبال بشود؛ این به عهده مسئولین است» (بیانات در دیدار فرماندهان و کارکنان ارتش، 30/1/1396).

سال 1396 نیز از این قاعده مستثنی نبوده است و معظم‌له سال 1396 را به عنوان «اقتصاد مقاومتی: تولید-اشتغال» نامگذاری فرمودند و در تبیین آن فرمودند: «برادران و خواهران عزیز! امسال سال مهمّی برای کشور است؛ هم به جهت نیاز کشور به یک تحرّک مهمّ اقتصادی که ان‌شاءالله مسئولین کشور به آن بیندیشند و بپردازند، و هم از جهت در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات شوراهای شهر و روستا که آن¬‌هم در جای خود بسیار مهم است» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 1/1/1396) و در ادامه سخنرانی خود به صورت تفصیلی در مورد مسئله اقتصاد نکاتی را مطرح نمودند که در متن پیش‌رو به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

در ادامه تلاش شده است تا ذیل مرور بیانات معظم‌له در رابطه با مسائل اقتصادی در سال جاری، نکات مهم و راهبردی ایشان را در این رابطه احصا نموده و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. در این راستا بیانات مقام معظم رهبری در 5 موضوع دسته‌بندی و تبیین شده است که با توجه به روند مباحث به ترتیب بیان می‌‌گردد: 1- اهمیت مسائل اقتصادی در کلام رهبری، 2- توجه به تلاش دشمن جهت فتنه‌انگیزی اقتصادی، 3- لزوم شناسایی مشکلات اقتصادی جهت رفع آن‌ها، 4- تاکید بر نقش و وظایف مسئولان جهت رفع معضلات اقتصادی و 5- ارائه راه‌حل‌های اقتصادی.

بنده شعارهای اقتصادی را در این دو سه سال اخیر برجسته کرده‌ام، برای اینکه احساس کردم دشمن از این ناحیه می‌خواهد ضربه بزند به این مجموعه عظیم ملّی. وقتی ما مشکل اقتصادی داشته باشیم، بخش‌های مختلف نخواهند توانست کارهای درست خودشان را انجام بدهند.

با توجه به حجم مطالب، متن حاضر در دو بخش ارائه می‌گردد: بخش اول به بحث تبیین اهمیت توجه به مسائل اقتصادی، غافل نشدن از تلاش دشمن، تلاش در جهت رفع مشکلات اقتصادی و در نهایت تاکید بر نقش دولت در این زمینه پرداخته شده است. در بخش دوم نیز راه‌حل‌های ارائه شده توسط معظم‌له در زمینه‌های مختلف اقتصادی بیان شده است که انشاءالله در فرصت دیگری ارائه میگردد.

1- تبیین اهمیت و ضرورت توجه به مسائل اقتصادی

همانگونه که بیان گردید مقام معظم رهبری مدظله‌العالی در سال‌های اخیر تاکید فراوانی بر مسئله اقتصاد داشته‌اند و بر مسئله اقتصاد به عنوان یکی از مسائل و اولویت‌های اصلی کشور تاکید نموده‌اند: «یک مسئله مهمّی که امروز مطرح است، مسئله اقتصادی است؛ من اینجا این را هم عرض بکنم. همه مسئولین و مطّلعین و آگاهان و آحاد مردم شاید معتقدند که امروز یکی از مسائل اصلی کشور مسئله اقتصاد کشور است» (بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی، 29/11/1396)  و لذا رسیدگی به مشکلات این حوزه و تاکید بر حل آن‌ها، خصوصا حل مشکلات معیشتی مردم را همواره مورد توجه قرار داده‌اند؛ از جمله این موارد می‌‌توان به بیانات نوروزی ایشان در حرم مطهر رضوی اشاره نمود که در تبیین اهمیت مسائل اقتصادی به دعای هشتم امام سجاد در صحیفه سجادیه اشاره نمودند: «امام سجّاد (علیه‌الصّلاةوالسّلام) در دعا به خدای متعال عرض می‌کنند: وَ نَعوذُ بِکَ مِن تَناوُلِ الاِسرافِ وَ مِن فِقدانِ الکَفاف؛ این نشان‌دهنده اهمّیّت مسئله اقتصادی است که امام سجّاد از خدای متعال درخواست می‌کند و به خدای متعال پناه می‌برد. از اسراف و از اینکه منابع معیشتی، به قدر کافی در اختیار مردم وجود نداشته باشد، این نشان‌دهنده اهمّیّت مسئله اقتصاد است. پس باید در این زمینه بحث کنیم» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 1/1/1396).

اما اهتمام ویژه و توجه اکید مقام معظم رهبریمدظله‌العالی به مسئله اقتصاد در سال جاری را می‌‌توان از پیام نوروزی ایشان یعنی نخستین صحبت‌های ایشان با مردم در سال جدید، نیز ملاحظه نمود. آنجا که در پیام نوروزی خود به مناسبت آغاز سال 1396 فرمودند: «اگر بخواهیم یک ارزیابی‌ای بکنیم از سالی که گذشت -سال ۹۵ باید بگوییم آن سال هم مثل همه سالهای دیگر شادی‌ها و غمهایی داشت، تلخی‌ها و شیرینی‌هایی داشت؛ ... تلخی‌ها و سختی‌‌ها عمدتاً مربوط به مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم است؛ طبقات متوسّط و ضعیف در طول سال درگیر این مشکلات بودند و همچنان هستند؛ چون از وضع مردم مطّلع هستم، لذا تلخی را با همه وجود حس می‌کنم؛ تلخی کامِ مردم، بخصوص مردمِ ضعیف و فرودست و طبقات ضعیف که مربوط به مسائل اقتصادی و مشکلات اقتصادی است، مثل گرانی، مثل بیکاری، مثل آسیب‌های اجتماعی که آنها هم عمدتاً منشأ اقتصادی دارند؛ مثل تبعیض‌ها و نابرابری‌ها» (پیام نوروزی به مناسبت آغاز سال ۱۳۹۶، 30/12/1395).

بدون یک اقتصاد قویِ، نه به یک عزّت مستمرّی خواهیم رسید، نه به یک امنیّت مستمرّی خواهیم رسید.

از جمله دیگر بیانات ایشان در آغاز سال در مورد علت نامگذاری سال جدید به نام اقتصاد و لزوم پرداختن به این مقوله و اهمیت حل مشکلات اقتصادی برای پیشرفت همه‌جانبه کشور می‌‌توان به این بیانات ایشان اشاره نمود: «عزّت ملّی، امنیّت ملّی، اقتدار ملّی، پیشرفت همه‌جانبه چه‌جور به دست می‌‌آید؟ من عرض می‌کنم بدون اینکه کشور یک اقتصاد قوی‌ داشته باشد، اینها به دست نمی‌‌آید. نیاز ما اقتصاد قوی، تولید قوی، همراه با مدیریّت قوی است؛ نیازمان این است: یک اقتصاد قوی و مطمئن و متّکی به خود که دستمان به سمت دیگران دراز نباشد، بتوانیم انتخاب کنیم، بتوانیم حرکت کنیم، بتوانیم اقدام کنیم، بتوانیم روی قیمت نفت اثر بگذاریم، پول ملّی را ارزشمند کنیم، قدرت خرید مردم را بالا ببریم؛ بدون یک اقتصاد قویِ این‌جوری، نه به یک عزّت مستمرّی خواهیم رسید، نه به یک امنیّت مستمرّی خواهیم رسید؛ این چیزها را باید تأمین کنیم. اهمّیّت اقتصاد این است» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 1/1/1396). 

در واقع براساس همین مبنا است که ایشان در همه سخنرانی‌های مهم خود از جمله بیانات نوروزی در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، بیانات در مراسم بیست و هشتمین سالروز رحلت حضرت امام خمینی (رحمه‌الله)، بیانات در مراسم تنفیذ حکم دوازدهمین دوره ریاست جمهوری، بیانات در دیدار مسئولان نظام و ... به مقوله اقتصاد پرداخته‌اند که در ادامه به اهم موارد بیانات ایشان در موضوعات مختلف اقتصادی اشاره شده است.

2- توجه به تلاش دشمن در مسائل اقتصادی و غافل نشدن از دشمن

یکی از نکاتی که به وضوح در بیانات مقام معظم رهبریمدظله‌العالی در سال 1396 در رابطه با مسائل اقتصادی می‌‌شود، تاکید ایشان بر مقوله دشمن‌شناسی، غافل نشدن از فعالیت‌های دشمن و همچنین لزوم برنامه‌ریزی، رفع نقاط ضعف و تقویت اقتصاد برای مقابله با فتنه‌انگیزی‌های اقتصادی دشمن است. معظم‌له در رابطه با تلاش دشمن در این زمینه می‌‌فرمایند: «با ما جنگ اقتصادی کردند. فهمیدند که اقتصاد مهم است در کشور ما و سالهای متمادی است دارند با ما جنگ اقتصادی می‌کنند؛ این[جنگ] را به شدّت رساندند. امروز هم این جنگ اقتصادی ادامه دارد» (بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در کنفرانس اتحادیه بین‌ المجالس سازمان همکاری اسلامی، 26/10/1396).

ایشان در تبیین چرایی پرداختن دشمن به مقوله اقتصاد می‌‌فرمایند: «اولویّت امروز ملّت ایران، مسئله اقتصادی است و توجّه کنید که اولویّت دشمن هم مسئله اقتصادی است؛ یعنی امروز دشمنان جمهوری اسلامی برای اینکه بتوانند اهداف خودشان را در مورد ایران و ایرانی و جمهوری اسلامی محقّق کنند، دنبال راهکارهای اقتصادی، و یا به تعبیر درست‌تر، دنبال ضربه‌زدن اقتصادی به ملّت ایرانند. هدف دشمن این است که بتواند با فشار اقتصادی، ملّت ایران را نسبت به نظام اسلامی و جمهوری اسلامی دلسرد و دلزده کند و بین ملّت ایران و نظام اسلامی فاصله بیندازد و هدف‌های خودش را از این راه دنبال کند» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 1/1/1396).

ایشان همچنین در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی علت دیگر دشمنی آمریکا را مخالفت با پیشرفت علمی و اقتصادی کشور را چنین مطرح می‌‌نمایند: «رژیم ایالات متّحده آمریکا که از پیشرفت علمی این ملّت و همه ملّت‌های دیگر نگران است و مایل به پیشرفت علمی نیست و اجازه نمی‌دهد ملّتها پیشرفت کنند -چه ازلحاظ علمی، چه ازلحاظ عملی، چه ازلحاظ اقتصادی- در مقابل این حرکتِ مشروع و صحیحِ جمهوری اسلامی، تحریم‌های ظالمانه‌ای را تحمیل کرد» (بیانات در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی، 26/6/1396).

مقام معظم رهبری مدظله‌العالی یکی دیگر از علل مهم پرداختن دشمن به نقاط ضعف اقتصادی کشور را تلاش دشمن در ناتوان جلوه دادن نظام جمهوری اسلامی در حل مشکلات اقتصادی مردم و بدبین کردن مردم به نظام می‌‌دانند: «دشمن در تبلیغات وسیع خود تلاش می‌کند که کمبود‌های معیشتی و اقتصادی کشور را به نظام اسلامی و به جمهوری اسلامی نسبت بدهد؛ این نقشه دشمن است. آنها می‌خواهند این‌جور وانمود بکنند که نظام اسلامی قادر نبوده است و قادر نیست مشکل اقتصادی ملّت ایران را و مشکلات اساسی ملّت ایران را حل کند و گره‌ها را باز کند. ... این یک حرف خلاف واقع است، خدماتی که نظام اسلامی و جمهوری اسلامی به ایران و ملّت ایران در این مدّت کرده است، یک خدمات برجسته و فوق‌العاده است. ... بله، ضعفهایی وجود دارد؛ این ضعفها مربوط به مدیریّت ماها است، این مربوط به کمبود‌ها و ناتوانایی‌های مدیرانی است که در بخش‌های مختلف مشغول کار بوده‌اند؛ امّا نظام اسلامی توانایی‌هایی را در خود پرورش داده و مدیرانی را تربیت کرده است که توانسته‌اند کارهای بسیار بزرگی را در طول این سی و چند سال برای کشور انجام بدهند؛ آن‌هم درحالی‌که در این سی و چند سال، ملّت از همه طرف در فشار تحریم و فشار اقتصادی دشمنان بوده است» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 1/1/1396).

ما باید نگاه کنیم ببینیم انگیزه دشمن چیست، آن نقطه ضعفی که ممکن است دشمن از آن به ما ضربه بزند کجا است، آن را مسدود کنیم، آن را ببندیم؛ توقّع بنده از مسئولین گوناگون بخشهای مختلف این است. مسئله اقتصاد از این‌جهت جزو مسائل با اولویّت درجه یک است.

همچنین تاکید بر این مهم در بیانات ایشان در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (علیه‌السلام) نیز به چشم می‌‌خورد. در واقع ایشان در تبیین اهداف دشمن در رابطه با کشور، اهداف دشمنان را به سه دسته کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تقسیم نموده و هدف میان‌مدت دشمن را مسئله اقتصاد می‌دانند که دشمن از این طریق یعنی با ایجاد مشکلات و تنگناهای اقتصادی، ناتوان جلوه دادن نظام در حل آن‌ها و ناامید و مایوس کردن مردم از نظام، به دنبال تحقق هدف اصلی خود یعنی براندازی نظام اسلامی است: «اقتصاد مایه اقتدار است و یک کشوری که اقتصاد محکمی دارد، این کشور یک وسیله اقتدار دارد. خب، دشمن چه چیزی را هدف گرفته؟ ... دشمن یک هدف کوتاه‌مدّت دارد، یک هدف میان‌مدّت دارد، یک هدف بلند‌مدّت دارد. هدف کوتاه‌مدّت دشمن به هم زدن امنیّت کشور است. ... هدف میان‌مدّت آنها مسئله اقتصاد کشور است، مسئله معیشت مردم است. اقتصاد بایستی حرکت نکند، معیشت مردم بایستی لنگ بماند، کار و تولید باید در کشور پایین بماند، بیکاری باید به‌عنوان یک بلا در کشور عمومیّت پیدا کند، مردم بایستی از جمهوری اسلامی و از نظام اسلامی به‌خاطر مشکلات معیشتی ناامید و مأیوس بشوند. این هدف دشمن است؛ دنبال این هستند، دارند تلاش می‌کنند، برایش برنامه‌ریزی می‌کنند، به قول خودشان اتاقهای فکر تشکیل می‌دهند، برای اینکه بتوانند این کار را در کشور ما انجام بدهند. این هدف میان‌مدّت آنها است که دنبالش هستند. ... هدف بلند‌مدّت هم، اصل نظام اسلامی است» (بیانات در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (علیه‌السلام)، 20/2/1396).

لذا با توجه به برنامه‌ریزی‌های دشمن در این رابطه، مقام معظم رهبریمدظله‌العالی بر لزوم هوشیاری و آمادگی در این رابطه تاکید می‌نمایند: «البتّه دشمنان هر روزی توطئه جدیدی، یک حیله جدیدی و ترفند جدیدی را مطرح خواهند کرد؛ بایستی نیروهای مبتکر و مؤمن و آماده‌به‌کارِ ما، قبل از آنکه دشمن بخواهد ترفندی را اجرا بکند و شگرد جدیدی را وارد میدان بکند، آماده باشند؛ هم پاسخ بدهند، هم پیشگیری کنند از آنچه دشمن ممکن است انجام بدهد» (بیانات در دیدار بسیجیان، 1/9/1396).

ایشان همچنین نقش و وظیفه مسئولین را در این رابطه گوشزد نموده و می‌فرمایند: «دشمن راه‌های طمعش را پیدا می‌کند. ما باید نگاه کنیم ببینیم انگیزه دشمن چیست، آن نقطه ضعفی که ممکن است دشمن از آن به ما ضربه بزند کجا است، آن را مسدود کنیم، آن را ببندیم؛ توقّع بنده از مسئولین گوناگون بخشهای مختلف این است. مسئله اقتصاد از این‌جهت جزو مسائل با اولویّت درجه یک است». همچنین در جای دیگری بر لزوم جدیت در این رابطه تاکید می‌‌نمایند: «مسئولان اگر انگیزه‌های دشمن را نگاه کنند، انگیزه بیشتری پیدا می‌کنند. ما وقتی حرف‌های دشمنانمان را مطالعه می‌کنیم یا گوش می‌کنیم، می‌‌بینیم که آنها اتّفاقاً روی همین نکته تکیه دارند می‌کنند تا بلکه بتوانند از نقطه‌ضعف اقتصادی و کمبود‌های اقتصادی برای تخریب، برای اخلال استفاده کنند. خب، وقتی انسان این را می‌فهمد، انگیزه‌اش بیشتر می‌شود برای اینکه مسئله را جدّی بگیرد» (بیانات در دیدار فرماندهان و کارکنان ارتش، 30/1/1396).

3- توجه به مشکلات اقتصادی و تلاش در جهت رفع آن‌ها

یکی دیگر از مباحثی که مقام معظم رهبریمدظله‌العالی در مقوله اقتصاد به آن اشاره نموده‌اند، بحث شناسایی مشکلات کشور می‌‌باشد. در واقع لازمه مقابله به شیطنت‌ها و کارشکنی‌های اقتصادی دشمن این است که ابتدا مشکلات و نقاط ضعف اقتصادی کشور مشخص شوند تا جهت رفع آن‌ها و تقویت اقتصاد کشور برنامه‌ریزی صورت گرفته و اقدام شود. از اینرو در گزارش حاضر ابتدا مشکلات بیان گردیده و سپس راهکارهای معظم‌له در رابطه با حل مشکلات اقتصادی بیان می‌‌گردد.

3-1- بیکاری و رکود

«صاحب‌‌نظران اقتصادی، آن کسانی که در زمینه مسائل اقتصادی صاحب‌نظرند، مشکل عمده را در رکود و بیکاری می‌‌بینند؛ حق هم با آنها است. یکی مسئله بیکاری است ... بخصوص بیکاری جوانان و بخصوص بیکاری جوانان تحصیل¬‌کرده. این یک خلأ است، یک حفره است. این را باید تأمین کرد. مسئله معیشت طبقات ضعیف [مهم است]؛ ما اطّلاعات را دائماً دنبال می‌کنیم و از وضع مردم در بخشهای مختلف کشور مطّلع می‌شویم؛ مردم از لحاظ معیشت دچار مشکلند. مسئله بیکاری هست، مسئله سختی معیشت هست؛ و مشکلات گوناگونی که در زمینه فرهنگی و اجتماعی به دنبال اینها می‌‌آید» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 1/1/1396).

3-2- قاچاق

«گفته می‌شود ۱۵ میلیارد دلار صرف قاچاق می‌شود؛ این عدد، حدّاقلّی است که امروز گفته می‌شود؛ این خیلی رقم بالایی است؛ تا ۲۰ میلیارد و ۲۵ میلیارد هم گفته می‌شود! اینها ضربه به اقتصاد کشور است‌؛ جلوی قاچاق باید گرفته بشود» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 1/1/1396).

3-3- واردات

«اینکه ما نگاه کنیم ببینیم کالاهای مصرفی ما، از خوراک گرفته تا پوشاک، تا وسایل منزل، تا کیف و کفش بعضی از بانوان، تا وسایل مدرسه و دفتر و قلم و امثال اینها از خارج بیاید، این مایه شرمندگی است! انسان احساس شرم می‌کند؛ هم در مقابل تولیدکننده داخلی احساس شرم می‌کند، هم در مقابل آن کسی که این جنس را از بیرون برای ما می‌فرستد» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 1/1/1396).

3-4- اقتصاد نفتی

«این منطق هم منطق درستی است که ما اقتصادمان اقتصاد نفتی است، اقتصاد منبع‌محور است -یعنی همین‌طور سرمایه را بفروش و بخور؛ سرمایه است دیگر- این باید تغییر پیدا بکند؛ باید مبتنی بشود بر ارزش افزوده. ما حتّی سنگهای قیمتی‌ای را هم که داریم -سنگ‌های ساختمانی قیمتی‌ای که در کشور وجود دارد- خیلی‌هایش همین‌طور آماده‌نشده به خارج صادر می‌شود که این چیز خیلی عجیبی است و بعضی از این وزرای ما در این زمینه‌ها واقعاً کوتاهی کرده‌اند» (بیانات در دیدار نخبگان جوان علمی، 26/7/1396).

4- تاکید بر نقش و وظایف دولت در پیشرد اهداف اقتصادی

4-1- اهتمام به اجرای اقتصاد مقاومتی و تبیین نقشه راه آن

تاکید و پیگیری مقام معظم رهبری مدظله‌العالی بر اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بر کسی پوشیده نیست! اهمیت این مطلب در نظر ایشان تا جایی است که ایشان در سطور اندک حکم تنفیذ ریاست جمهوری بار دیگر بر اهمیت اجرای برنامه اقتصاد مقاومتی اشاره می‌‌نمایند: «لازم می‌دانم بار دیگر درباره اجرای برنامه اقتصاد مقاومتی و توجّه ویژه به موضوع اشتغال و تولید داخلی تأکید کنم».

ایشان در موارد متعددی با گله‌مندی از اجرایی نشدن صحیح، دقیق و کامل سیاست‌های اقتصاد مقاوتی، مسئولین دولتی را به برنامه‌ریزی، تنظیم نقشه راه و اقدام عملی در این زمینه سفارش نموده‌اند: «البتّه در زمینه مسائل اقتصادی، ما حرف خیلی می‌زنیم؛ در این چند سال، هم بنده، هم مسئولین دولتی، هم در مجلس و دیگران، حرف زیاد زده‌ایم، [امّا] بایستی وارد میدان عمل بشویم؛ نقشه کارِ روشن باید وجود داشته باشد. باید یک نقشه راه روشنی [باشد]؛ یکی از اوّلین کارهایی که در دولت ان‌شاءالله باید انجام بگیرد، این است که یک نقشه راه روشن و کاملی که جامع باشد تهیّه بشود و آماده بشود که همه این کار‌ها را، بخشهای مختلف مربوط به خودش بتوانند انجام بدهند» (بیانات در دیدار مسئولان نظام، 22/3/1396).

اقتصاد مقاومتی را مسئولان محترم جدّی بگیرند، به زبان اکتفا نکنند؛ اقتصاد مقاومتی با واردات بی‌رویّه نمیسازد، با ضعف تولید نمیسازد؛ تولید داخلی را قوی کنند. ادارات حکومتی و دولتی، محصول داخلی را بر محصول خارجیِ مشابه ترجیح بدهند. 

ایشان با توجه به نامگذاری سال 1396 به اقتصاد مقاومتی: تولید و اشتغال، بیشتر تاکیدات خود را در این سال حول این دو محور قرار داده و می‌فرمایند: «مسئولان اقتصادی، اقتصاد مقاومتی را جدّی بگیرند. تولید داخلی، منع واردات، جلوگیری از قاچاق؛ این‌ها آن اوّلی‌هایش است. امسال سال اشتغال است ... در زمینه اشتغال و در زمینه تولید داخلی و تولید ملّی، فعّالیّت‌ها باید افزایش پیدا کند؛ باید مضاعف بشود، عقب‌ماندگی‌‌ها باید جبران بشود» (بیانات در دیدار نخبگان جوان علمی، 26/7/1396).  ایشان همچنین در دیدار با اعضای شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی در این رابطه می‌فرمایند: «اقتصاد مقاومتی را مسئولان محترم جدّی بگیرند، به زبان اکتفا نکنند؛ اقتصاد مقاومتی با واردات بی‌رویّه نمیسازد، با ضعف تولید نمیسازد؛ تولید داخلی را قوی کنند. ادارات حکومتی و دولتی، محصول داخلی را بر محصول خارجیِ مشابه ترجیح بدهند. یک خریدار مهمّ بازار، دستگاه‌های دولتی هستند که همه‌چیز می‌خرند، همه‌چیز لازم دارند؛ آنچه تولید داخلی است، آن را ترجیح بدهند» (بیانات در دیدار اعضای شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، 6/10/1396).

در جای دیگر ایشان با اشاره به کافی نبودن اقدامات صورت گرفته، مسئولان را به تلاش بیشتر در این زمینه فرامی‌خوانند: «بنده امسال اعلام کردم «تولید و اشتغال»؛ در این زمینه باید تلاش بشود، باید کار بشود؛ همه مسئولین کشور در این زمینه باید تلاش کنند. امسال البتّه کارهایی انجام گرفته است، آمارهایی هم داده‌اند، لکن آن چیزی که مورد نظر است، تلاش بیشتری لازم دارد. ما باید کاری کنیم که آمار اشتغال در کشور بالا برود، تولید داخلی در کشور بالا برود؛ علاج اقتصاد در کشور این است». این مهم مطلبی است که ایشان در پیام نوروزی خود به مناسبت آغاز سال 1396 نیز آنرا مطرح نمودند و مسئولان را به ارائه گزارش فعالیت‌های خود در این زمینه فراخواندند: «این مجموع نقاطی است که بایستی همه بر روی آن متمرکز بشوند. مطالبه من و مطالبه مردم از مسئولین عزیز و محترم این است که بر روی این دو نقطه متمرکز بشوند و کار‌ها را با برنامه‌ریزی انجام بدهند و ان‌شاءالله در پایان سال نتایج آن را بتوانند به مردم گزارش کنند» (بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی، 29/11/1396).

4-2- استفاده از امکانات گسترده در اختیار دولت

«در مسائل داخلی، دولت محترم، به تولید و اشتغال اهمّیّت ویژه بدهند. بر طبق قانون اساسی، رئیس‌جمهور از امکانات بسیار گسترده‌ای در کشور برخوردار است؛ خیلی از کار‌ها را می‌توانند انجام بدهند؛ از این امکاناتی که در اختیار دارند استفاده کنند، ظرفیّت‌های داخلی را بالفعل کنند، هیچ درنگی در عمل به وعده‌هایی که به مردم داده شده است صورت نگیرد. مسئولین را، مسئولان بخش‌های مختلف را جوری انتخاب بکنند که کارکن و فعّال و پای‌کار و توانا باشند؛ یعنی توانایی آن‌ها بتواند کار‌ها را ان‌شاءالله پیش ببرد. اگر خدای نکرده در بخش‌های مختلف - چه اقتصادی و چه غیراقتصادی- یک بخشی از خود ناکارآمدی نشان بدهد، این به حساب ناکارآمدی نظام گذاشته خواهد شد و این بی‌انصافی است؛ نظام کارآمد است؛ بخش‌های مختلف باید بتوانند خودشان را پابه‌پای نظام پیش ببرند. [مسئولین] برای مقاوم‌سازی کشور در قبال تحریم‌های آمریکا، باید کشور را آماده کنند؛ کشور را مقاوم‌سازی کنند» (بیانات در مراسم بیست و هشتمین سالروز رحلت حضرت امام خمینی (رحمه‌الله)، 14/3/1396).

4-3- پرداختن به مشکلات معیشتی مردم

مقام معظم رهبری مدظله‌العالی در این رابطه در دیدار فرماندهان و کارکنان ارتش فرمودند: «بنده شعار‌های اقتصادی را در این دو سه سال اخیر برجسته کرده‌ام، برای اینکه احساس کردم دشمن از این ناحیه می‌خواهد ضربه بزند به این مجموعه عظیم ملّی. وقتی ما مشکل اقتصادی داشته باشیم، بخش‌های مختلف نخواهند توانست کار‌های درست خودشان را انجام بدهند، ... لذاست که بنده روی این تکیه می‌کنم، روی معیشت مردم تکیه می‌کنم، ... این‌ها باید دنبال بشود، این‌ها باید با جدّیّت دنبال بشود؛ این به عهده مسئولین است» (بیانات در دیدار فرماندهان و کارکنان ارتش، 30/1/1396).

ایشان همچنین در بیانات خود در مراسم تنفیذ حکم دوازدهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران، سه جهت‌گیری عمده را برای دولت‌مردان جهت پیشبرد اهداف کشور بیان می‌‌نمایند که نخستین آن حل مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم است: «من سه جهت‌گیری عمده را توصیه می‌کنم: جهت‌گیریِ اوّل، پرداختن به مشکلات مردم -امروز در درجه اوّل، مشکلات اقتصادی و معیشتی- است؛ این کارِ اوّلی است که از این سه کارِ هم‌زمان باید انجام بگیرد؛ این اوّلینش است: پرداختن به مسائل داخلی، پرداختن به مشکلات مردم، مسئله معیشت و اقتصاد؛ که این را باید ان‌شاءالله به یک نقطه قابل قبولی، در طول این چهارسال برسانید» (بیانات در مراسم تنفیذ حکم دوازدهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران،‌ 12/5/1396).

4-4- مراقبت از نفوذ دشمن

معظم‌له در فرمایشات مختلفی به بحث نفوذ و ضرورت مقابله با آن اشاره نمود‌اند که از جمله آن‌‌ها بیانات ایشان در دیدار اعضای شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی است: «[مسئولین] مراقب باشند نفوذی دشمن در دستگاه‌‌های تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر وارد نشود. چاپلوسی‌‌های دشمن را هم جدّی نگیرند؛ اظهار محبّت‌ها و اظهار ارادت‌ها و اینکه بیا دست بدهیم و بیا بنشینیم و مانند این‌ها را جدّی نگیرند؛ بدانند دشمن چه‌کار می‌خواهد بکند. این‌ها را اگر دانستید، این‌ها را اگر دانستیم، این‌ها را اگر مراعات کردید، این‌ها را اگر مراعات کردیم، بدانید که جمهوری اسلامی همچنان این حرکت روبه‌جلو را پیش خواهد رفت و این مشکلاتی که وجود دارد -که بنده می‌دانم مشکلات گرانی‌‌ها و مشکلات توّرم و مشکلات رکود و مشکلات گوناگونی که مردم در زمینه مسائل معیشتی و اقتصادی دچارش هستند- با همّت مسئولین قابل رفع کردن است و خدای متعال پاداش این همّت را خواهد داد که ان‌شاءالله گره‌‌ها را باز کند» (بیانات در دیدار اعضای شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، 6/10/1396).

4-5- استفاده از مدیران کارآمد و متعهّد و متدیّن

مقام معظم رهبری مدظله‌العالی مدیریّت کارآمد و متعهّد و متدیّن را یکی از راهکار‌ها و در واقع الزامات پیشرفت کشور در همه زمینه‌‌ها از جمله مسائل اقتصادی می‌‌دانند: «باید مدیرانمان ان‌شاءالله پُرانگیزه‌تر باشند، کارآمدتر باشند، تلاش بیشتری را انجام بدهند، و به حول و قوّه الهی همین‌جور هم خواهد شد. من به¬‌طور قاطع عرض می‌کنم که اگر مدیریّت در بخش‌های مختلف کشور، متدیّن باشد، انقلابی باشد و کارآمد باشد، همه مشکلات کشور حل خواهد شد؛ ما مشکل غیرقابل حلّی در کشور نداریم. یک نکته این بود که عرض شد» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 1/1/1396).

[مسئولین] مراقب باشند نفوذی دشمن در دستگاه‌‌های تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر وارد نشود. چاپلوسی‌‌های دشمن را هم جدّی نگیرند؛ اظهار محبّت‌ها و اظهار ارادت‌ها و اینکه بیا دست بدهیم و بیا بنشینیم و مانند این‌ها را جدّی نگیرند؛ بدانند دشمن چه‌کار می‌خواهد بکند.

ایشان در واقع مدیریت کارآمد و متعهّد و متدیّن را یکی از الزامات پیشرفت کشور می‌‌دانند: «یکی از الزامات، مدیریّت کارآمد و متعهّد و متدیّن است. مسئولان بالای کشور، برای بخشهایی که به تولید ارتباط پیدا می‌کند، مدیریّت‌های کارآمد بگذارند؛ مدیریّت‌های بانشاط، با حال؛ مدیریّت‌های علاقه‌مند، پُرانگیزه، قوی. یکی از الزامات این است که [این] دستِ مسئولان ارشد کشور است» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 1/1/1396).   همچنین ایشان در جای دیگر وجود مدیریت جهادی را از اولویت‌‌های کشور می‌‌شمارند: «ما اولویّتهایی داریم: باید مدیریّت جهادی را بر دیوان‌سالاری‌‌های فرسوده ترجیح بدهیم؛ این یکی از اولویّت‌های ما است؛ اصرار بر مدیریّت جهادی. مسئولین کشور در قوّه مجریّه، در قوّه قضائیّه، در بخش‌های مختلف، مدیریّت جهادی را دنبال بکنند. مدیریّت جهادی به معنای بی‌انضباطی نیست؛ پُرکاری، با تدبیر حرکت کردن، شب‌وروز نشناختن و دنبال کار را گرفتن، این معنای مدیریّت جهادی است» (بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی، 29/11/1396).

4-6- استفاده از ظرفیت مردم به خصوص جوانان

مقام معظم رهبری مدظله‌العالی همواره مسئولان را به استفاده از ظرفیت مردم امر فرموده‌اند: «شما مسئولان کشور سکّان‌دار چنین نظام پرظرفیّتی هستید؛ این را بدانید. نظام جمهوری اسلامی و کشور عزیز ما یک نظام پرظرفیّت و پرامکان و پراستعداد است؛ این استعداد‌ها را باید دانه‌دانه شناخت و از آن‌ها بهره‌برداری کرد. شما با تکیه بر هویّت انقلابی -این نکته بسیار مهمّی است- با کار جهادی، با حمایت مردمی، با انبوه سرمایه‌‌های مادّی و معنوی که امروز در اختیار شما است، می‌توانید کشور را پیش ببرید». در این میان اما رهبر معظم انقلاب بر استفاده از توان و ظرفیت جوانان بیشتر تاکید نموده‌اند: «بسیاری از جوان‌های ما از شدّت استعداد، واقعاً منتظر یک اشاره‌اند که اوج بگیرند. یک‌خرده ما مدیران در این زمینه کوتاهی داریم؛ وَالّا اگر یک‌خرده بیشتر همراهی کنیم با جوانها، واقعاً پرواز می‌کنند در زمینه‌‌های علمی و فنّی و خدماتی و کار‌های گوناگون» (بیانات در مراسم تنفیذ حکم دوازدهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران،‌ 12/5/1396).

4-7- اجرای درست اصل ۴۴

«اجرای درست اصل ۴۴ که در این دولت و در دولت قبل، آن‌چنان که شایسته و بایسته است اجرا نشده است؛ نه در این دولت درست اجرا شده، نه در دولت قبل درست اجرا شد. در [اجرای] این اصل ۴۴ که سپردن مسئولیّت‌های اقتصادی به بخش خصوصی است، با شرایط خاصّی که معیّن شده و سیاستهایش اعلام شده است و قانون هم برایش وضع شده، باید جبران عقب‌ماندگی‌‌ها بشود. این کاملاً کمک خواهد کرد به اقتصاد داخلی» (بیانات در دیدار مسئولان نظام، 22/3/1396).

ادامه دارد ...