همانگونه که در جدول فوق نشان داده شده است، تولید نفت خام ایران در فاصله جولای تا نوامبر به میزان 793 هزار بشکه معادل 21 درصد کاهش یافته است که این موضوع در پی کاهش خرید نفت ایران از سوی خریداران بوده است. این موضوع در حالی است که در همین زمان و با وجود کاهش تولید وصادرات نفت ایران، تولید اوپک به میزان 677 هزار بشکه در روز افزایش یافته است. به عبارتی تا حد قابل توجهی کاهش صادرات ایران توسط سایر تولیدکنندگان اوپک جبران شده است.

با توجه به میزان تولید نفت ایران در ماه نوامبر و با توجه به متوسط صادرات نفت خام ایران به میزان 2میلیون و 125 هزار بشکه و تولید 3 میلیون و 867 هزار بشکه در سال 2017، می توان انتظار داشت که صادرات نفت کشور به حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در ماه نوامبر کاهش یافته است. این میزان برابر است با مقدار نفت خامی که قرار است کشورهای اوپک و غیراوپک از تولید خود کاهش دهند. به عبارت دیگر به لحاظ شرایط عرضه و تقاضا امکان کاهش هرچه بیشتر صادرات ایران وجود دارد. البته در این میان محدودیتهای فنی وجود دارد که در ادامه توضیح مختصری با ویژگی نفت خام خواهیم داد.

ویژگی نفت خام

بطور کلی هر نفت خامی دارای ویژگیهایی است که آن را از سایر نفت خام های دیگر متمایز می نماید. شاید هیچ دو نفت خامی را نتوان یافت که خصوصیات آن درست مثل هم باشد. یکی از مهمترین ویژگی های نفت خام سبکی و سنگینی آن می باشد. برای نشان دادن میزان سبکی و سنگینی نفت خام، به‌طورمعمول از شاخص (API) استفاده می‌شود. این شاخص از حاصل تقسیم عدد 14.5 بر وزن مخصوص نفت خام در درجه حرارت 60 درجه فارنهایت، منهای عدد 131.5 به دست می‌آید. نفت خام‌های با API بالاتر از 30 را سبک و 20 تا 30 را متوسط و پایین‌تر از 20 را نفت خام سنگین می‌گویند.

نفت خام افزون بر «هیدروکربورها»‌، ناخالصی‌هایی نظیر نیتروژن، گوگرد، نمک و فلزات نیز در خود دارد. مقدار گوگرد (سولفور) موجود در نفت، یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر قیمت آن است. هیدروژن سولفید به سبب داشتن خاصیت اسیدی، خورندگی دستگاه‌های تقطیر را افزایش می‌دهد و به سبب سمی بودن، به محیط‌زیست خسارات جبران‌ناپذیری وارد می‌کند.

«نفت شیرین» به نفت خامی می‌گویند که میزان گوگرد آن کمتر از 0.5 درصد و «نفت ترش» به نفت خامی می‌گویند که میزان گوگرد آن بیش از 0.5 درصد باشد. میزان گوگرد موجود در نفت خام به‌طورمعمول بین 0.1 و سه درصد وزن نفت خام است. بیشتر نفت خام‌های شیرین، سبک و بیشتر نفت خام‌های ترش، سنگین هستند.

موارد گفته شده تنها موارد معدودی از ویژگی های نفت خام می باشد. علاوه بر این مواردی مانند ویسکوزیته یا گرانروی آن نیز مطرح است. موقع ساخت هر پالایشگاهی سعی می شود که طراحی آن متناسب با نوع خاصی از نفت خام صورت گیرد. البته در سال های اخیر تعداد محدودی پالایشگاه ساخته شده است که امکان پالایش طیف وسیعی از انواع نفت خام را دارا باشد اما عموم پالایشگاه های ساخته شده در دهه های گذشته با نوع خاصی از نفت خام طراحی و ساخته شده اند. از این رو امکان پالایش هر نوع نفتی را دارا نمی باشند.

جمع بندی

با توجه به موارد گفته شده به نظر می رسد که عرضه جهانی نفت توانایی پوشش قطع کامل صادرات نفت ایران را داشته باشد اما موارد فنی وجود دارد که مانع از دستیابی به این موضوع می شود. مهمترین عامل موثر بر این موضوع، تطابق فنی برخی از پالایشگاه های واردکننده با نفت صادراتی ایران می باشد. جایگزینی نفت دیگر به جای نفت وارداتی از ایران برای این پالایشگاه ها سخت و در برخی موارد ممکن نمی باشد. این موضوع سبب مانع دستیابی امریکا به قطع کامل صادرات نفت ایران در کوتاه مدت و حتی میان مدت می شود. در دور قبلی تحریم ها علیه ایران ،پیش از دستیابی به توافق هسته ای (برجام)، صادرات نفت ایران تا حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت به همین دلیل به نظر می رسد کاهش صادرات نفت ایران تا این میزان عملی باشد و کاهش بیش از این مقدار بسته به امکان جایگزینی نفت خام موجود در بازار جهانی با نفت خام صادراتی ایران می باشد که تا حد قابل توجهی دشوار می باشد.